Sultan II. Abdülhamid devri hakkında etraflı okumalar yapanlar, şu gerçekle karşılaşınca şaşırmak, hatta sarsılmaktan kendilerini alamazlar: Devrin neredeyse bütün entelektüelleri, yazarları, şairleri, hatta neredeyse idadi tahsili yapmış olanları bile Abdülhamid'i sevmez, ondan nefret ederler. İçlerinde "İslâmcı" sayabileceğimiz isimler bile Abdülhamid nefretinde âdeta birbirleriyle yarışmaktadırlar. Basın dünyasında